Θεωρίες Συνωμοσίας και covid-19

Η πανδημία των ημερών μας, σίγουρα βρήκε την ανθρωπότητα ανέτοιμη και απροετοίμαστη για κάτι τέτοιο. Κατά το παρελθόν, έχουν υπάρξει κι άλλες πανδημίες με καταστροφικές συνέπειες, όπως αυτή της χολέρας, της πανούκλας του Ιουστινιανού, της Ισπανικής γρίπης, του Κίτρινου Πυρετού κ.α. Με τον covid-19 ακούστηκαν πολλές θεωρίες συνωμοσίας. Είναι απλά ένας ιός ή κρύβεται κάτι άλλο από πίσω;

Τι είναι οι Θεωρίες Συνωμοσίας και ποιοι έχουν την τάση να πιστεύουν σε αυτές;

Διάφορες ερμηνείες έχουν δοθεί στον συγκεκριμένο όρο. Σε γενικές γραμμές οι θεωρίες συνομωσίας αναφέρονται στην ερμηνεία που δίνουν οι άνθρωποι για τις αιτίες διαφόρων γεγονότων που συμβαίνουν. Κοινοί παράγοντες είναι ο μυστικισμός, το παρασκήνιο και φυσικά η εξουσία. Πίσω από κάθε θεωρία συνομωσίας κρύβεται κάποιος ισχυρός άνθρωπος, οργανισμός ή άτομα εξουσίας και δύναμης που κινούν τα νήματα αθόρυβα και υπομονετικά μέχρι να επιτύχουν τον σκοπό τους. Οι πεποιθήσεις αυτές συνοδεύουν μεγάλα πολιτικά, αλλά και κοινωνικά γεγονότα και πολύς είναι ο κόσμος που δίνει τέτοιες ερμηνείες σε αυτά, ανεξαρτήτου χώρας και κουλτούρας. Τέτοια παραδείγματα μπορούμε να δούμε σε γεγονότα όπως η 9/11, το τραγικό δυστύχημα της πριγκίπισσας Diana, τον Οσάμα Μπιν Λαντεν κτλ. Δεν είναι λίγες οι συζητήσεις που έχουν γίνει και ακούμε γύρω μας σχετικά με πιθανά σενάρια γύρω από αυτά τα γεγονότα, π.χ. ποιος οφείλεται για το τροχαίο που προκάλεσε τον θάνατο της πριγκίπισσας, Diana, τι ακριβώς συνέβη, είναι τα πράγματα όπως δείχνουν φαινομενικά ή μήπως συμβαίνει κάτι άλλο;

Κάποιες από τις θεωρίες συνομωσίας- πως κάτι άλλο μεγαλύτερο κρύβεται πίσω από το κάθε γεγονός- αληθεύουν και άλλες είναι ψευδείς. Σύμφωνα με έρευνες υπάρχει ένας αυξανόμενος ρυθμός στην δημοτικότητα των θεωριών συνωμοσίας τα τελευταία χρόνια, γεγονός που πολλοί πιστεύουν ότι οφείλεται στην διαθεσιμότητα του internet που έχει σαν αποτέλεσμα την αύξηση στην έκθεση τέτοιων θεωριών και υποθετικών σεναρίων. Ποιοι όμως έχουν την τάση να πιστεύουν περισσότερο σε αυτές τις θεωρίες;

Παλαιότερες μελέτες επικεντρωνόντουσαν κυρίως σε άτομα με παρανοειδή ιδεασμό και παραληρητικές ιδέες ερμηνεύοντας την πεποίθηση των θεωριών συνομωσίας ως προϊόν του ιδεασμού. Κάτι το οποίο σταδιακά άλλαξε, καθώς δεν ισχύει πως όσοι υποστηρίζουν και πιστεύουν σε θεωρίες συνομωσίας είναι ψυχικά και κλινικά ασθενείς. Πιο πρόσφατες έρευνες επικεντρώθηκαν σε παράγοντες προσωπικότητας και εστίασαν σε άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση, άτομα που αποστρέφονται την οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, έχουν χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης σε τρίτους, με τάσεις ανομίας κτλ. Παράγοντες όπως η θρησκεία, το φύλλο, η ηλικία ή το μορφωτικό επίπεδο δεν φαίνεται να παίζουν κανένα ρόλο. Αντίθετα άτομα που ανήκουν σε μειονότητες έδειξαν να έχουν αυξημένες πεποιθήσεις σε τέτοιου είδους θεωρίες. Επιπλέον βασικό ρόλο φαίνεται πως παίζει η εθνικότητα (Goertzel, 1994, Hoyt et al 2010).

Κατσαούνη Μαρία-Ψυχολόγος Υγείας (MSc)